جایگاه صنعت نفت در اقتصاد مقاومتی

اقتصادپرس: صنعت نفت تامین کننده اصلی درآمدهای ارزی کشور است. به عبارت دیگر، این صنعت، حائز رتبه اول درآمدزایی ارزی برای اقتصاد کشور است. در سال های اخیر با وجود اینکه یکی از اهداف دولت، کاهش وابستگی به درآمدهای نفت و گاز بوده است، همچنان بیش از ۸۰ درصد درآمدهای ارزی حاصل از صادرات کشور توسط درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز تامین شده است.

با توجه به همین موضوع، این صنعت جایگاه شاخصی در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی دارد به گونه ای که مواد ۱۳ تا ۱۵ این سیاست‌ها به این صنعت اختصاص پیدا کرده است. علاوه بر این، بندهای ۴ و ۸ مرتبط با هدفمندی یارانه ها و مدیریت مصرف انرژی و همچنین بند ۱۸ مرتبط با سهم صندوق توسعه ملی از منابع حاصل از صادرات نفت و گاز نیز به این صنعت ارتباط دارند. براساس این سند بالادستی، چهار راهبرد کلی در صنعت نفت کشور باید مورد توجه قرار بگیرد.

کاهش وابستگی کشور به درآمدهای حاصل از صادرات نفت در بند۱۳ و ۱۸ آمده؛ بر این اساس در بند ۱۳ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی بر مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز از طریق انتخاب مشتریان راهبردی، ایجاد تنوع در روش‌های فروش، مشارکت دادن بخش خصوصی در فروش و افزایش صادرات گاز، برق، پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی و در بند ۱۸ این سیاست ها نیز بر افزایش سالانه‌ سهم صندوق توسعه ملی از منابع حاصل از صادرات نفت و گاز تا قطع وابستگی بودجه به نفت تاکید شده است.

افزایش ارزش افزوده از طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز نیز در بندهای ۱۳ و ۱۵آمده است به این نحو که در بند ۱۳ این سیاست ها بر مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز از طریق افزایش صادرات گاز، برق، پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی و در بند ۱۵ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی هم بر افزایش ارزش افزوده از طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گازو بالا بردن صادرات برق، محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی تاکید شده است.

حفظ و توسعه ظرفیت‌های تولید نفت و گاز، بویژه در میادین مشترک در بند ۱۴مطرح شده است که بر حفظ و توسعه ظرفیت‌های تولید نفت و گاز، بویژه در میادین مشترک تاکید دارد.

مدیریت مصرف انرژی در بندهای ۴ و ۸ آمده که بر استفاده از ظرفیت اجرای هدفمند‌سازی یارانه‌ها در جهت کاهش شدت انرژی و در بند ۸ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی نیز بر مدیریت مصرف با تأکید بر اجرای سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف تاکید شده است.

اهمیت نفت در سیاستهای اقتصاد مقاومتی به حدی است که مقام معظم رهبری در جلسه تبیین سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در تاریخ ۲۰ اسفند ۹۲ با اشاره به جایگاه شاخص موضوع کاهش وابستگی به نفت و تکمیل زنجیره ارزش آن در این سیاست ها، فرمودند: «در این بخش من ده ویژگی را یادداشت کرده‌ام که به شما عرض میکنم که اینها ویژگی‌های این سیاست های اقتصاد مقاومتی است که مطرح شده و در واقع مؤلفه‌های این مجموعه است… دوم، توانایی مقاومت در برابر عوامل تهدیدزا است که در این سیاست ها دیده شده و مورد ملاحظه قرار گرفته… پس یک عامل برای تأثیرگذاری برروی اقتصادها همین تکانه‌های گوناگون اقتصادی دنیا است که سرریز میشود به کشورها، یک عامل بلاهای طبیعی است که پیش می‌آید، و یک عامل هم تکانه‌های تخاصمی است؛ مثل تحریم ها و امثال تحریم ها. فرض بفرمایید که در مراکز تصمیم‌گیری، تصمیم‌گیری بشود روی قیمت نفت، یک وقت قیمت نفت را مِن‌باب مثال بیاورند به شش دلار، کما اینکه برای ما اتفاق افتاد؛ خیلی از اینها عادی نیست؛ اینها کارهای پیش‌بینی‌شده و مؤثر و به دنبال تصمیم‌گیری‌های مشخصی است که از مراکزی دنبال می شود. بنابراین مؤلفه‌ی دوم، توانایی مقاومت در برابر عوامل تهدیدزا است؛ به همین شرحی که عرض شد… نکته‌ی هفتم، کاهشوابستگی به نفتاست؛ یکی از سخت‌ترین آسیب های اقتصادی ما همین وابستگی به نفت است. این نعمت بزرگ خدادادی برای کشور ما در طول ده‌ها سال مایه‌ی فروریختگی‌های اقتصادی و فروریختگی‌های سیاسی و اجتماعی شد؛ باید ما یک فکر اساسی بکنیم. ما نمیگوییم از نفت استفاده نشود، [بلکه] تکیه‌ی ما بر استفاده‌ی حداقلی از فروش نفت خام است؛ نفت را میتوان به‌صورت فرآورده در اختیار گذاشت؛ که در این سیاست ها دیده شده. یک کار اساسی و مهمی که باید انجام بگیرد این است؛ این همت بلندی لازم دارد که ما دربند سیزدهاین سیاستها به این پرداختیم و جداً باید این بند عملیاتی بشود».

به نظر نمی‌رسد وزارت نفت در راستای اجرایی سازی سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی گام برداشته است، این وزارتخانه صرفا به دنبال پیگیری برنامه های جاری خود تحت عنوان اقتصاد مقاومتی است.