کاهش بارندگی‌ها، تهدید کشت دیم؛ ایران امسال ۵ میلیون تن گندم وارد می‌کند

به گزارش اقتصاد پرس؛ گندم به‌عنوان یکی از محصولات استراتژیک کشاورزی ایران، همواره در کانون سیاست‌های خودکفایی قرار داشته است. طبق گزارش‌های منتشر شده، در ایران به طور معمول حدود ۲ میلیون هکتار از اراضی زیرکشت، مربوط به گندم آبی و حدود ۴ میلیون هکتار به گندم دیم اختصاص دارد. این ترکیب کشت نشان‌دهنده این است که بخش عمده تولید گندم کشور، بر اراضی دیم استوار است. بر اساس آمار میانگین‌ها، از مجموع سطح زیر کشت این محصول بین ۱۲ تا ۱۵ میلیون تن گندم تولید می‌شود.

در سال‌های اخیر، دولت با تکیه بر همین ظرفیت داخلی، بر افزایش تولید و کاهش واردات تأکید کرده است. برای نمونه، در سال زراعی گذشته برخی گزارش‌ها از تولید نزدیک به ۱۵ میلیون تن گندم حکایت داشته‌اند.

اما این برنامه‌ریزی‌ها در بستر «کاهش بارندگی» و «افزایش خشکسالی» با چالش بزرگی روبه‌رو شده است. بر اساس گزارش‌های سازمان هواشناسی کشور، میزان بارش‌ها در بازه‌های مختلف امسال نسبت به بلندمدت کاهش چشمگیری داشته است؛ به‌عنوان مثال، از ابتدای سال آبی جاری تاکنون کاهش ۴۲ درصدی بارش‌ها نسبت به میانگین بلندمدت ثبت شده است.

در این میان، بخش کشت دیم به‌ویژه آسیب‌پذیر است، زیرا عملکرد آن به نزولات جوی متکی است. بر اساس اظهارات عطالله هاشمی – رئیس بنیاد ملی گندم‌کاران کشور – امسال به دلیل کاهش بارش، کشت گندم دیم به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفته و احتمال کاهش سطح زیر کشت در استان‌های سردسیر وجود دارد.

وی در ادامه اضافه کرده است که در سال زراعی گذشته، تولید گندم کشور حدود ۱۶ میلیون تن بود و خرید تضمینی حدود ۱۲.۵ میلیون تن که نیازی به واردات نداشتیم؛ ولی امسال به‌دلیل کاهش بارندگی‌ها و خسارت به مزارع دیم، حدود پنج میلیون تن واردات خواهیم داشت.

با ترکیب این عوامل، می‌توان نتیجه گرفت که «خودکفایی در گندم» که سال‌ها به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی مطرح بوده، اکنون بار دیگر با تهدید روبه‌رو شده است. کشاورزی دیم کشور که در شرایط نرمال، ظرفیت قابل توجهی برای تولید دارد، اکنون در وضعیت تردید قرار گرفته؛ برخی کشاورزان هنوز در انتظار بارش نخست هستند تا پس از نم‌گیری خاک اقدام به بذرپاشی کنند، در حالی‌که برخی دیگر به امید فرود رحمت الهی اقدام به کشت کرده‌اند.

از این‌رو، می‌توان گفت کاهش بارش‌ها تنها یک مسأله آب نیست، بلکه زنجیره‌ای از اثرات را در پی دارد — از کاهش سطح زیر کشت، عملکرد پایین‌تر، کاهش تولید داخلی، تا در نهایت وابستگی مجدد به واردات محصول استراتژیکی مثل گندم. ناکافی بودن تولید داخلی در دوره‌های خشکسالی، کشور را از موقعیت خودکفایی خارج و واردکننده می‌کند.

در خصوص وضعیت کشت دیم، تولید گندم و تأثیرات کاهش بارندگی عطالله هاشمی – رئیس بنیاد ملی گندم‌کاران کشور – در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: امسال میزان بارندگی نسبت به سال قبل کاهش محسوسی داشته و این مسئله بر وضعیت کشت دیم تأثیر مستقیم گذاشته است. اکنون کشاورزان دیم‌کار در تردید هستند؛ برخی به امید نزول رحمت الهی بذرپاشی کرده‌اند و برخی منتظر بارش نخست مانده‌اند تا پس از نم‌گیری خاک اقدام به کشت کنند.

او افزود: در استان‌های سردسیر احتمال کاستی در کشت گندم دیم وجود دارد. امیدواریم با نزول رحمت الهی، مزارع دیم، زمین‌ها و سدها پرآب شوند تا سال زراعی پربرکتی پیش‌رو داشته باشیم.

واردات گندم تابعی از تولید داخلی است

هاشمی درباره میزان واردات گندم گفت: ایران در سال‌های کم‌باران و خشکسالی به واردات گندم نیاز پیدا می‌کند، اما در سال‌هایی که تولید داخلی کافی باشد، از واردات بی‌نیاز خواهیم بود.

وی با اشاره به وضعیت سال گذشته ادامه داد: در سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۳، تولید گندم کشور حدود ۱۶ میلیون تن و خرید تضمینی ۱۲.۵ میلیون تن بود و نیازی به واردات وجود نداشت. اما در سال زراعی جاری (۱۴۰۳-۱۴۰۴) به‌دلیل کاهش بارش‌ها و خسارت به مزارع دیم، حدود پنج میلیون تن واردات خواهیم داشت. بنابراین ایران در سال‌های پرباران از واردکنندگان عمده خارج می‌شود، اما در دوره‌های خشکسالی جزو واردکنندگان اصلی قرار می‌گیرد.

آغاز پرداخت غرامت به کشاورزان خسارت‌دیده

رئیس بنیاد ملی گندم‌کاران در بخش پایانی سخنان خود درباره پرداخت غرامت به کشاورزان گفت: فرایند پرداخت غرامت حدود ۱۵ تا ۲۰ روز است که آغاز شده و نخستین مرحله واریزی هفته گذشته انجام شده است. طبق وعده مدیرعامل صندوق بیمه محصولات کشاورزی، پرداخت غرامت‌ها به‌صورت تدریجی ادامه خواهد داشت.

/ایرنا