پنج پرسش کلیدی درباره طرح جدید بنزین

روزنامه ایران نوشت: با نزدیک شدن به زمان اصلاحات جدید قیمت و سهمیه در حوزه بنزین، حالا بخش مهمی از مالکان خودرو خود را برای فصل جدیدی از قیمت‌گذاری سوخت و حتی اصلاح سهمیه‌ها آماده می‌‌کنند.

در این میان، ابهام‌های زیادی در میان مردم درباره نحوه اجرای مصوبه جدید دولت به وجود آمده است.

سؤال اول: فرآیند تصمیم‌گیری برای این مصوبه چگونه بود؟

در پاسخ به این سؤال باید به چند نکته اشاره کرد: ابتدا اینکه دولت دست به یک تصمیم ناگهانی نزده است. مصوبه تغییرات در قیمت و سهمیه‌ها روز سه‌شنبه گذشته (چهارم آذرماه) روی خط خبری وایرال شد در حالی که فقط یک روز پیش از آن، به تصویب هیأت وزیران رسیده بود.

دولت بدون پنهانکاری یا محرمانگی خاصی، این مصوبه را در اختیار افکار عمومی قرار داد و رسانه‌های مختلف به ابعاد مختلف آن پرداختند. نکته دوم درباره چگونگی این تصمیم‌گیری است که قطعاً از کانال کارشناسی و بررسی طرح‌ها و پژوهش‌های مختلف گذشته است. عمده دلیل این تصمیم‌گیری برمبنای عدالت توزیعی یارانه‌ها بوده و دولت نیز به دنبال مکانیزمی برای تحقق این هدف است.

سؤال دوم: آیا دولت از میزان رضایت مردم از افزایش قیمت آگاه است؟

برای پاسخ به این سؤال باید به شاخصی به نام «نسبت بهره‌مندی یارانه» اشاره کرد. مصرف بنزین مختص آنهایی است که خودروی شخصی دارند و از یارانه‌ای بهره می‌برند که ممکن است به بخش دیگر جامعه نرسد. از دیگر سو، سهمیه‌های بلااستفاده‌ای است که در کارت‌های سوخت باقی می‌ماند و در عوض آن، استفاده از کارت سوخت جایگاه‌ها شدت گرفته است.

در واقع یک رانت برای مالکان خودرو به وجود آمده و حالا این رانت مصرف در مصوبه دولت حذف شده. بررسی تراکنش‌های جایگاه‌های بنزین نیز نشان می‌دهد دهک دهم ۶ برابر دهک‌های کم‌درآمد سوختگیری کرده و این تصمیم به دنبال عادلانه‌کردن مصرف است.

سؤال سوم: صرفه‌جویی ارزی دولت از این طرح چقدر خواهد بود؟

میانگین مصرف بنزین در دو ساله ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ چیزی بالغ بر ۸۸ تا ۹۰ میلیون لیتر بوده اما در دو سال گذشته به ۱۴۰ میلیون لیتر رسیده است. تولید بنزین در ایران تا ۱۱۰ میلیون لیتر انجام می‌شود اما مابقی باید وارد شود و روزانه ۶ میلیون دلار برای این کار صرف می‌شود. به گفته وزیر تعاون، منابع به دست آمده از افزایش نرخ سوم بنزین، برای طرح کالابرگ الکترونیکی استفاده خواهد شد.

سؤال چهارم: آیا این طرح بخشی از اصلاحات بزرگ‌تر یارانه انرژی است؟

بدون شک این نخستین گام برای اصلاح ناترازی‌های انرژی محسوب می‌شود. این مصوبه یارانه بنزین را هدفمند می‌سازد و از بهره‌برداری غیرمنطقی خودروهای افراد دارا جلوگیری می‌کند. این اصلاح اگر با تدبیر و همراهی اجتماعی پیش رود، می‌تواند زمینه‌ساز مدیریت منطقی‌تر منابع انرژی و حرکت به سمت عدالت توزیعی بیشتر باشد.

سؤال پنجم: آیا برای تاکسی‌ها سازوکار نظارتی وجود دارد؟

آن گونه که سخنگوی دولت اعلام کرده، سهمیه‌هایی برای تاکسی‌ها در نظر گرفته خواهد شد. با این حال جزئیات نحوه نظارت و جلوگیری از سوءاستفاده هنوز اعلام نشده و انتظار می‌رود در روزهای آینده اطلاعات بیشتری ارائه شود.