بررسی یک ادعای دولتی؛ فقرا کمتر شده‌اند؟!

به گزارش اقتصاد پرس؛ معاون رفاه و امور اقتصادی وزارت تعاون می‌گوید جمعیت زیر خط فقر در سالی که گذشت، حدود ۲۰۰ هزار نفر نسبت به سال قبل از آن کاهش داشته است. پیشتر هم وزارت اقتصاد مدعی شده بود که روند فقر کاهشی و برخی نقدها به دولت سیاسی‌کاری است. در حالی این ادعا مطرح می‌شود که یک برآورد نشان می‌دهد که سال قبل خط فقر مطلق برای یک خانوار دو نفره ساکن شهر تهران، ۳۲ میلیون تومان و برای خانوار روستایی در استان تهران نیز ۱۵ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان تخمین زده شده بود. در عین حال حداقل دستمزد ماهانه در سال ۱۴۰۱ حدود چهار میلیون و ۱۰۰ هزار تومان بود که با افزایش ۲۷ درصدی به حدود پنج میلیون تومان در سال جاری رسید. ناگفته نماند که تورم برای چهار سال متوالی بالای ۴۰ درصد است. حالا از همین نبود تناسب میان دستمزد و تورم می‌توان دریافت که خانوار بیشتری به طبقات پایین جامعه هل داده شده‌اند.
روند صعودی خط فقر

مرکز پژوهش‌های مجلس هم در این باره بررسی داشته است. آنگونه که این گزارش نشان می‌دهد خط فقر در سال‌های پایانی دهه ۹۰ روند صعودی را طی کرده و در سال ۱۴۰۱ رشد ۶۵ درصدی داشته است. بخش دیگری از این گزارش می‌افزاید نرخ فقر در کل کشور حدود ۳۰ درصد بوده و در عرض یک دهه ۱۱ میلیون نفر به جمعیت زیر خط فقر کشور افزوده شده است.

افزون بر این، خط فقر در سال ۱۴۰۰ هم رشد ۵۰ درصدی داشته است. بر اساس اطلاعات منتشر شده، در شهریور سال گذشته برای یک خانوار چهارنفره این رقم برابر با ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به ثبت رسیده است.
ریشه رشد فقر کجاست؟

مرکز پژوهش‌های مجلس همچنین به بررسی ریشه‌های رشد نرخ فقر پرداخته است. به گواه این تحقیق، برخورداری افراد از شغل دارای بیمه و همچنین مشاغل غیرساده منجر به کاهش فقر می‌شود اما در مقابل برخوردار نبودن از سواد، میزان تحصیل پایین‌تر، داشتن کودک و مستاجر بودن با افزایش فقر ارتباط مستقیم دارد.

برنامه‌ای برای کاهش فقر وجود دارد؟

هرچند بررسی‌ها از گسترش انواع و اقسام فقر مانند فقر خشن (پایین بودن نرخ بهره‌وری و نرخ بالای بیکاری) حکایت دارند اما دولتمردان در اظهارات خود از ریشه‌کن شدن فقر می‌گویند. بیستم اسفند ۱۴۰۰ بود که رئیس دولت سیزدهم طی سخنانی اعلام کرد که تا پایان سال فقر مطلق از بین می‌رود. در فروردین ماه سال قبل هم وزیر وقت رفاه از نابودی فقر مطلق تا پایان سال خبر داد. صولت مرتضوی هم که سال قبل مدعی نبود فقر مطلق در ایران شده بود حالا می‌گوید بخشی از فقر مطلق ریشه‌کن شده است. همچنین جالب است که در حالی در برنامه هفتم توسعه اشاره شده که تا انتهای برنامه فقر مطلق به صفر می‌رسد که اهل فن با بررسی آن می‌گویند از دل این برنامه کاهش فقری بیرون نمی‌آید.

در شرایطی به نظر می‌رسد برنامه مشخصی برای کاهش فقر وجود ندارد و کارشناسان تنها به گفتن برخی جملات کوتاه اکتفا می‌کنند که به گفته وحید محمودی، استاد اقتصاد دانشگاه تهران، مطالعات غیردولتی و حتی دولتی (وزارت رفاه) نشان می‌دهد که بین سه تا چهار دهک از جمعیت دچار فقر مطلق هستند. مطالعات شخصی نیز نشان می‌دهد که ۴۰ درصد جمعیت ایرانی فقیرند. همین شرایط سبب شده که کارگران برای تامین معاش خود به فکر شغل دوم و سوم باشند؛ به‌گونه‌ای که آمارها حکایت از این دارند که ۷۰ درصد کارگران شغل دوم دارند. موضوعی که به تشدید پدیده زمان‌فروشی منجر شده و دیگر طبقه متوسط زمانی برای تفریح یا سرگرمی ندارند.