رود ارس در خطر است؟

به گزارش اقتصاد پرس؛ معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا گفت: سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران در رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک، تعامل و همکاری با کشورهای همسایه است.

«محمد جوان‌بخت» امروز (یکشنبه) در دومین نشست کمیته مشترک همکاری‌های آبی ایران و ترکیه ابراز امیدواری کرد بتوانیم نقشه راه مناسبی برای این همکاری‌ها پایه‌گذاری کنیم.

وی ادامه‌داد: برگزاری این نشست میان دو کشوری که از یک سو دارای تمدن و مشترکات تاریخی هستند و از سوی دیگر از نظر منابع آب و موضوع‌های وابسته به آن در یک حوضه آبریز مشترک در کنار یکدیگر قرار دارند، می‌تواند فرصت بسیار خوبی برای ارتقای هرچه بیشتر تعاملات و همکاری‌های آبی در سطح منطقه باشد.

معاون آب و آبفای وزیر نیرو خاطرنشان‌کرد: ما باور داریم منابع آبی مشترک به‌جای آنکه موجب ایجاد اختلاف در بین کشورها شود، می‌تواند به‌عنوان عامل همکاری بین کشورها باشد.

موضوع آب، عامل همکاری

جوان‌بخت گفت: بر همین اساس و در طول تاریخ موضوع آب به‌عنوان یک عامل همکاری منشا انعقاد قراردادها و اقدام‌ها و بهره‌برداری‌های مشترک بین ایران و همسایگان بوده است.

وی افزود: درحال‌حاضر، جمهوری اسلامی ایران موضوع‌های مربوط به رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک با کشورهای همسایه را از طریق سازوکارها و نهادهای مشترک در چارچوب قراردادهای حقوقی و فنی پیگیری می‌کند.

معاون آب و آبفای وزیر نیرو ادامه‌داد: این همکاری‌ها منجر به عقدهای متعددی شده که از حدود یکصد سال پیش مبنای همکاری‌های ایران با جمهوری آذربایجان در رودخانه‌های ارس و آستارا چای، جمهوری ارمنستان در رودخانه ارس، جمهوری ترکمنستان در رودخانه‌های هریرود، سومبارک و اترک، در جمهوری ترکیه در رودخانه‌های قره‌سو و ساریسو، افغانستان در رودخانه‌های هیرمند و بالاخره با جمهوری عراق در رودخانه‌های مرزی غرب کشور و اروندرود در جنوب است.

معاون وزیر نیرو گفت: زمان جاری‌شدن این معاهدات و قراردادها، حیات و اثربخشی آنها از طریق مکانیزم‌های قانونی و برگزاری کمیته‌ها و کمیسیون‌های مشترک و جلسات و ملاقات‌های متعدد و همکاری‌های نزدیک حفاظت شده است.

جوان‌بخت افزود: در این چارچوب همواره تلاش شده که معضلات و مسائل آبی مشترک به سمت مذاکرات حقوقی فنی هدایت شده و از چالشی شدن موضوع آب اجتناب شود و این روند همچنان ادامه دارد.

توسعه ظرفیت‌های نیروگاه‌های برقابی ایران و جمهوری آذربایجان

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران اضافه‌کرد: سیاست ایران در حوضه آب‌های مرزی، رویکرد تقویت همکاری و رعایت ملاحظات مردم و ساکنان در دو سوی مرزهای مشترک با کشورهای همسایه بوده است و برای رفع اشکالات یا چالش‌های ناشی از کم‌آبی و خشکسالی‌ها همواره رویکرد مذاکره و تفاهم با کشورهای همسایه را در چارچوب قراردادهای موجود دنبال کرده‌ایم.

وی گفت: در مرزهای شمال غرب، ،رودخانه ارس به طول ۴۵۰ کیلومتر مرز ایران با کشورهای جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان را تشکیل می‌دهد. در این رودخانه فرامرزی نیز قراردادهای زیادی با شوروی سابق داشته‌ایم که پس از فروپاشی شوروی، توسط جمهوری آذربایجان و ارمنستان به رسمیت شناخته شده و در همه آنها رژیم حقوقی بهره‌برداری مشترک از رودخانه فرامرزی ارس و تأسیسات و سدهای احداث شده حاکم است.

جوان‌بخت افزود: در امسال پنجاه و دومین اجلاس کمیسیون مشترک بهره‌برداری از آب و انرژی رودخانه مرزی ارس بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان برگزار شد. موضوع همکاری در این کمیسیون‌ها سدهای ارس، خدا آفرین، قیز قلعه سی و میل مغان است که سدهای ارس و میل مغان از سال ۱۹۷۳ در حال بهره‌برداری است و سد خدا آفرین سال ۲۰۰۸ به بهره‌برداری رسیده است.

معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا خاطرنشان کرد: همچنین برای توسعه ظرفیت‌های نیروگاه‌های برقابی بین ایران و جمهوری آذربایجان و نیز بین ایران و ارمنستان نیز بر روی رود ارس قراردادهای رسمی بین ایران و جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان منعقد شده است.

تامین نیاز آب شرب و کشاورزی در سه استان

وی خاطرنشان کرد: در عین‌ حال، در زمینه کیفیت آب رودخانه ارس، پایش مشترک با ارمنستان از ۱۸ سال پیش تاکنون در دستور کار است. باتوجه‌به روند بهره‌برداری همه کشورهای واقع در این حوضه فرامرزی، نگرانی‌هایی هم برای آینده وجود دارد و بر این اساس، همکاری‌های آتی برای تدوین رژیم حقوقی مشترک و جامع با حضور همه کشورهای حوضه یکی از راهکارها موردنظر است.

معاون وزیر نیرو افزود: در حاشیه شاخه اصلی رودخانه ارس، صدها هزار نفر در سه استان اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی نیازهای شرب، صنعت و کشاورزی خود را به‌صورت مستقیم از رودخانه مرزی ارس تأمین می‌کنند.

جوان‌بخت گفت: به‌طور متوسط ۱۰‌ها هزار هکتار اراضی کشاورزی با برداشت مستقیم در این سه استان هم‌جوار با ارس در ایران و تقریباً همین میزان در جمهوری آذربایجان زیر کشت آبی می‌رود.

وی ادامه‌داد: به‌منظور تامین نیاز آب شرب و کشاورزی در سه استان اردبیل، آذربایجان شرقی، غربی و جمهوری آذربایجان شامل نخجوان و با احتساب نیاز زیست‌محیطی رودخانه، جریان سالیانه رودخانه ارس به مرز جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان بیش از چهار میلیارد مترمکعب بوده است. ضمن اینکه به نقش رودخانه ارس در تأمین منابع آب دریاچه بسته خزر نیز باید توجه ویژه داشت.

نگرانی از سدسازی‌های گسترده در بالادست رودخانه مرزی ارس

معاون وزیر نیرو خاطرنشان کرد: علاوه بر این و به‌طور ویژه رودخانه ارس برای کشور ما و همه کشورهای حوضه حائز اهمیت مضاعف است.

جوان‌بخت گفت: ارس فقط یک رودخانه معمولی نیست؛ در این رودخانه آب در کنار ادبیات، فرهنگ و هویت جریان می‌یابد و همه باید برای حفظ و تداوم این جریان بکوشیم. این رودخانه عامل اتصال تاریخی مردمان ساکن در این حوضه بوده و زندگی آنان را نشاط و معنی می‌بخشد.

وی ادامه داد: لازم می‌دانم که از یک سو، باتوجه‌به گزارش و مطالبی که درباره پروژه‌های سدسازی و توسعه اراضی کشاورزی در بالادست ارس منتشر شده و از طرف دیگر، کاهش جریان ورودی ارس به مرز جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان اعلام کنم که ما نسبت به سدسازی‌های گسترده در بالادست رودخانه مرزی ارس نگرانی‌های جدی داریم.

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران گفت: نگرانی ما این است که این سدها و سایر اقدام‌ها، اختلال اساسی در جریان طبیعی آب این رودخانه ایجاد کند و موجب بروز خسارت‌های اقتصادی و اجتماعی جدی در این منطقه شده و محیط‌زیست منطقه را نیز با تهدید جدی مواجه کند. همچنین موجب پس‌روی بیشتر دریای خزر شود.

معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا ادامه داد: مردم ما به‌ویژه شهروندان استان‌های اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی توقع داشتند که جمهوری ترکیه به‌عنوان یک همسایه تاریخی با هماهنگی و توافق و درنظرگرفتن مصارف تاریخی آب و ملاحظات مربوط به تأسیس و نظام بهره‌برداری از آب و انرژی ارس در کشورهای پایین‌دست و بر اساس قوانین و عرف بین‌الملل و رعایت حسن هم‌جواری عمل کند.

جلوگیری از ورود جریان آب مسیرهای طبیعی منتهی به دشت‌ها و تالاب‌های ایران

وی گفت: برای این منظور همکاری و تبادل نظرات در موردنیازها و مصارف شرب، کشاورزی و صنعت مردمی که ده‌ها سال است از آب رودخانه ارس استفاده می‌کنند، می‌تواند روابط دوستانه دو کشور را بیش‌ازپیش تقویت کند.

جوان‌بخت ادامه‌داد: نکته دیگری که باید مطرح کنم این است که کاهش آورد رودخانه مرزی ساریسو نیز موجب نگرانی جدی ما است.

وی افزود: پروتکل سال ۱۹۵۵ بین ایران و ترکیه در این رودخانه راهگشاست. ما باید بتوانیم با پیاده‌سازی دقیق این پروتکل چالش‌ها و نگرانی‌های مردم و ساکنان اطراف این رودخانه را در سه استان اردبیل، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی برطرف کنیم.

معاون وزیر نیرو گفت: مورد بعدی تبعات احداث دیوار مرزی ترکیه در جلوگیری از ورود جریان آب مسیرهای طبیعی منتهی به دشت‌ها و تالاب‌های ایران در دو استان آذربایجان شرقی و غربی است؛ امیدواریم این نشست بتواند همکاری‌های مناسبی برای اجرایی‌کردن آخرین نشست فنی مرزی در هشتم دسامبر ۲۰۲۱ که در آن جمهوری ترکیه متعهد شده که آبگذرهای احداثی در دره‌ها را در ابعاد کافی در مسیر مناسب جریان آب و با نهایت دقت جانمایی، طراحی و اجرا کند، ایجاد کند.

جوان‌بخت ادامه داد: در نهایت خوشبخت هستم که اعلام کنم این نشست فرصت مناسبی است تا ما مسائل و نگرانی‌ها و ملاحظات خود را به اشتراک بگذاریم و با بحث‌ و بررسی دقیق، مستدل و دوستانه به راه‌حل‌های مشترکی دست یابیم.

ضرورت احترام به حقآبه تاریخی

وی خاطرنشان‌کرد: راه‌حل‌های پایدار آن است که ضرورت احترام به حقابه تاریخی و محیط زیستی مناطق پایین‌دست رودخانه ارس را در پرتو روابط دوستانه میان دو کشور و اصول حسن هم‌جواری در چارچوب رعایت اصول و مقررات حقوق بین‌الملل لحاظ کند.

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران گفت: جمهوری اسلامی ایران در این زمینه ابتکارهای پیشنهادی مناسبی را برای ارائه و حصول به توافق دارد و می‌توانیم با بهره‌برداری مشترک، عادلانه و منصفانه از منابع آب این رودخانه حوضه آبریز ارس، به‌عنوان یک میراث مشترک که مردمان منطقه به یک نمونه ممتاز جهانی تبدیل کنیم.

جوان‌بخت ادامه‌داد: رودخانه‌های فرامرزی و منابع آب مشترک، زمینه همکاری در سایر حوضه‌های آبی به‌ویژه استفاده از فناوری‌های نو و دستاوردهای علمی جدید در زمینه‌های بهبودی بازده آبیاری کشاورزی و تأسیسات آبرسانی و تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب در سایر رودخانه‌های دو کشور و برگزاری همایش‌های علمی ایجاد شود.

وی خاطرنشان‌کرد: ما در ایران، برای مدیریت شرایط سخت آبی کشور، نقشه راه‌آب کشور را تدوین کرده‌ایم که تا افق ۱۴۲۰ را در نظر گرفته و به عبارتی برنامه جامع راهبری بخش آب است. علاوه‌برآن در مناطق جنوب کشور که در حاشیه دریا زندگی می‌کنند، از آب دریا برای معیشت استفاده می‌کنند.

مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران افزود: یکی از برنامه‌های جدی ما تصفیه آب‌های مصرفی فاضلاب و استفاده از پساب در صنایع و در بخش‌های مرتبط است. طبعاً در این زمینه و موارد عنوان شده دیگر می‌توانیم همکاری‌های وسیعی با هم داشته باشیم.

منبع: ایرنا