راهکارهای کلیدی برای حل بحران آب/ باید به سراغ حقابه‌برها رفت

به گزارش اقتصاد پرس؛ داریوش مختاری در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، در ارزیابی بحران آب در دشت‌های ایران و راهکارهای آن اظهار داشت: چالش‌های متعددی وجود دارد که مسائل حل‌نشده را به مشکلات حاد، بحران‌ها و مخاطرات جدی تبدیل کرده است. این مشکلات نیازمند مدیریت فوری و جدی هستند. فرونشست زمین و کم‌آبی رودخانه‌ها در سطح هشدار و بحران قرار دارند و زنگ خطر را برای محیط زیست و جوامع انسانی به صدا درآورده‌اند.

وی افزود: مشکلات انباشته‌شده در دشت‌ها و مشکلاتی مانند مسائل اجتماعی با مسائل فنی و هیدرولوژیک درهم‌تنیده شده‌اند. این درهم‌تنیدگی، حل مسئله را دشوارتر کرده است. بارگذاری‌های جدید در صنعت، کشاورزی و کاربری‌های شهری و روستایی، حقابه‌های جدیدی ایجاد کرده‌اند که محیط زیست و تالاب‌ها را تحت تأثیر قرار داده‌اند. خشکی تالاب‌ها نشان‌دهنده‌ این است که حقابه‌های زیست‌محیطی به‌طور کامل حذف شده‌اند و بارگذاری‌ها تا سه برابر توان بوم‌شناختی دشت‌ها و رودخانه‌ها افزایش یافته است.

این کارشناس حوزه آب با بیان اینکه برای حل ریشه‌ای مشکلات و بحران آب، باید به چند اصل کلیدی توجه کرد، تصریح کرد: تعریف قلمرو مطالعاتی و حوضه‌های آبریز یکی از راهکارها است، به این معنا که ابتدا باید قلمرو مطالعاتی مشخصی تعریف شود و حوضه‌های آبریز اصلی مورد بررسی قرار گیرند. میزان بارش و بهره‌برداری از منابع آب باید به‌دقت محاسبه شود. موضوع دیگر اینکه تخصیص عادلانه‌ی منابع آب مورد توجه قرار گیرد یعنی تخصیص منابع آب باید به‌گونه‌ای باشد که توان بوم‌شناختی دشت‌ها حفظ شود.

وی بیان کرد: اکنون تعداد زیادی کارخانجات، واحدهای مسکونی، مراکز شهری و روستایی و توسعه اراضی کشاورزی را داریم این همان نقطه‌ای است که ما باید سه برابر تخصیص آب را به یک برابر برسانیم، ما تنها می‌توانیم ۴۰ درصد آب تجدیدشونده کشور را مصرف کنیم تا توان زایش و تجدیدشوندگی حفظ و حقابه محیط زیست محفوظ بماند. نتیجه این می‌شود که اگر ما بخواهیم به صورت ریشه‌ای به این مسائل بپردازیم باید میزان بارش در سطح یک دشت ببینیم و بدانیم با میزان مشخصی از منابع آب روبرو هستیم که به تناسب آن هم باید تخصیص بدهیم.

مختاری ادامه داد: در حال حاضر، تخصیص‌ها ۳.۵ برابر توان بوم‌شناختی است که این امر باعث خشکی‌های گسترده شده است.

وی در ادامه با اشاره به لزوم مدیریت حقابه‌برها گفت: باید به سراغ حقابه‌برها رفت و از لحاظ قانونی و عادلانه، حقابه‌ها را توزیع کرد. در دهه‌های اخیر، تعداد حقابه‌برها افزایش یافته که این امر تعادل هیدرولوژیکی را به‌هم زده است.

این کارشناس حوزه آب با بیان اینکه صنایع فناوری‌محور و دانش‌بنیان باید جایگزین صنایع ناکارآمد و آب‌بر شوند، خاطرنشان کرد: همچنین، کشاورزی گلخانه‌ای می‌تواند جایگزین کشاورزی در فضای باز شود و مصرف آب را به‌طور چشمگیری کاهش دهد.

وی به مدیریت ساخت‌وساز و انشعابات نیز به عنوان راهکاری برای کاهش مصرف آب اشاره و اظهار داشت: از ساخت خانه‌های اضافی و مجتمع‌های تجاری در مناطق پرجمعیت باید خودداری کرد. واحدهای مسکونی خالی باید مورد استفاده قرار گیرند تا از انشعابات آب و برق اضافی جلوگیری شود.

مختاری مدیریت مشارکتی منابع آب را کلید اصلی حل این مشکلات را دانست و افزود: استقرار مدیریت مشارکتی منابع آب در قلمرو هر یک از دشت‌های کشور از جمله راهکارها است. مشارکت مردمی و بهره‌برداران منابع آب، همان ستونی است که برای هزاران سال، منابع آب و جغرافیای فلات ایران را پایدار نگه داشته است.

وی تاکید کرد: برای گذار آرام و مسالمت‌آمیز از آشفتگی‌های فعلی، لازم است از زیربنا شروع کرد و مدیریت مشارکتی منابع آب را در دشت‌ها مستقر کرد.این راهکارها زمان‌بر و چالش‌برانگیز هستند، اما برای دستیابی به زیست پایدار در ایران، ضروری‌اند. تنها با رویکرد کارشناسی، عقلانیت و مشارکت عمومی می‌توان از بحران‌های آبی پیش‌رو جلوگیری کرد و به تعادل بوم‌شناختی دست یافت.

/ایلنا